Archeologische Kroniek Provincie Utrecht 2002-2003

Het lijkt een wetmatigheid te zijn: iedere Archeologische Kroniek Provincie Utrecht is flink dikker dan zijn voorganger. Nog steeds is het uitgangspunt in iedere Kroniek een volledig overzicht te bieden van de opgravingen, onderzoeken en vondsten die in de afgelopen twee jaar in de provincie zijn gedaan. We willen daarbij zoveel mogelijk de opgravers en vinders zelf aan het woord laten. Zij weten het beste wat er gebeurde en kunnen ons de spanning laten meebeleven van het zoeken, het zwoegen tijdens het grondwerk en de nieuwsgierigheid naar wat er is gevonden.

Dat de Kroniek steeds dikker wordt, komt simpelweg doordat steeds meer archeologisch onderzoek plaatsvindt. Vooruitlopend op invoering van het Verdrag van Malta wordt bij ruimtelijke ingrepen steeds meer aandacht besteed aan (verwachte) archeologische waarden. Met name het aantal verkennende onderzoeken laat een grote toename zien. Terwijl de uitwerking van onderzoek in vroeger dagen nogal eens op de plank bleef liggen, worden tegenwoordig eisen gesteld aan de termijn waarop het rapport moet verschijnen. Zo kunnen (particuliere) opdrachtgevers tijdig beschikken over de resultaten van het door hen gefinancierde onderzoek. Dit zorgt voor een continue stroom van onderzoeksrapportages, soms van enkele pagina's, soms in de vorm van dikke publicaties. Omdat voor uitwerking van (grootschalige) opgravingen langere termijnen worden gesteld, vinden die rapportages niet altijd een plek in de Kroniek van het jaar van onderzoek. We willen u die toch niet onthouden en hebben daarom ook de inmiddels verscheen verslagen geplaatst van onderzoeken uit voorgaande jaren.

Verder vindt u achterin de Kroniek een overzicht van archeologische artikelen en publicaties die in de afgelopen twee jaar zijn verschenen. Ook om andere redenen kan (nog) niet van al het uitgevoerde veldwerk verslag worden gedaan. Zo zijn in 2003 twaalf wettelijk beschermde terreinen onderzocht in het kader van het project Actualisering Monumentemegister (AMR), een gemeenschappelijk project van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg en van de Rijksdienst voor het Oudheidkundig Bodemonderzoek. De rapportages daarvan zijn echter nog niet openbaar, omdat eerst de Archeologische Monumenten Commissie een beslissing moet nemen over het handhaven van de bescherming. Deze verslagen komen dus in de volgende Kroniek.

Wat staat er wel in deze Kroniek? Langs de limes zijn diverse spectaculaire ontdekkingen gedaan. Een onderzoek aan de Zandweg (De Meern) gooide in 2002 het beeld van de limes overhoop: het blijkt dat al in de jaren'40 van de Iste eeuw langs de limes wachttorens zijn opgericht. Ook achter de limes zijn interessante onderzoeken gedaan, zoals op een villa-terrein aan de Tuurdijk bij Houten. Uiteraard komen ook de overige perioden in deze Kroniek uitgebreid aan bod, zoals het onderzoek op de Bronstijd-nederzeting bij Zijderveld. Aangezien Vianen voor het eerst in deze Kroniek staat, biedt het openingsartikel een overzicht van de archeologie van deze gemeente.

Ook achter de schermen is veel werk verzet. Op 26 juni 2003 is het nieuwe provinciaal depot aan de Groenewoudsedijk te Utrecht feestelijk geopend door de voor cultureel Het is het domein van depotbeheerder Mirella de Jong, die sinds januari 2002 Dick Grapendaal is opgevolgd. De stellingen hebben een totale capaciteit van 3000 strekkende meter, ohvel dozen. In het nieuwe alle vondsten één locatie bijeen gebracht en zo kon worden gestart met de invoer van de vondsten in een geautomatiseerd registratiesysteem. Inmiddels zijn de gegevens van 738 dozen geregistreerd met behulp van Sjaak Linschoten en Petra Kloosterman. In het depot is werkruimte beschikbaar voor (amateur-)archeologen die vondsten en documentatie willen bekijken of (oud) onderzoek willen uitwerken.

Op het provinciale meldpunt archeologie is afgelopen twee jaar door Ton van Rooijen vooral aandacht besteed aan het wegwerken van achterstanden bij de invoer van vondstrneldingen. Hierdoor stond de begeleiding van amateur-archeologen op een laag pitje. Het resultaat van deze inspanning was dat in juni 2004 vijfhonderd meldingen konden worden doorgegeven aan het landelijke registratiesysteem Archis. Dit mede dankzij de inzet van de vrijwilligers Sjaak Linschoten en Boudewijn de Jonge. Van een aantal meldingen is een signalering opgenomen in deze Kroniek. De afgelopen jaren heeft de provincie het toetsingskader op het gebied van (verwachte) archeologische waarden verder ontwikkeld. Daarnaast heeft de provincie een taal< op zich genomen die niet wettelijk is voorgeschreven, maar voortkomt uit de in 2001 ingevoerde Kwaliteitsnorm Nederlandse Archeologie (KNA). Daarin wordt immers voorgeschreven dat bepaalde soorten veldonderzoek dienen te worden uitgevoerd op basis van een goedgekeurd Programma van Eisen. In veel gevallen is de ROB niet de toetsende instantie en ontbreekt bij gemeenten de inhoudelijke kennis de onderzoeksprogramma's te beoordelen. Deze taak van de provincie zal worden afgebouwd zodra het Verdrag van Malta is ingevoerd en gemeenten daarmee verplicht worden hun ruimtelijke plannen 'archeologie-proof te maken.

Zonder de medewerking van alle auteurs, zowel professionals als vrijetijds-archeologen, zou deze Kroniek er niet liggen. Wij willen hen allen hartelijk danken voor de soms grote inspanningen die ze zich hebben getroost om hun bijdragen aan te leveren. Mede dankzij hen is de Kroniek de enige plek waar u een (bijna) compleet overzicht krijgt van het archeologisch onderzoek in de provincie Utrecht.

Doede Kok
Ruurd Kok
Fred Vogelzang

Download deze kroniek als PDF