Utrechtse Heuvelrug, Leersum Torenzichtlaan

IJzerbewerking in Leersum

In het centrum van Leersum zijn plannen om nieuwe huizen te bouwen op het perceel bij de Torenzichtlaan en de Bijenkorf. Vooronderzoek (boor- en proefsleuvenonderzoek) heeft aangetoond dat op deze locatie een deel van een nederzetting (gehucht) uit de Vroege en Volle Middeleeuwen aanwezig is. In de directe omgeving lag een andere (vroeg)middeleeuwse vindplaats, namelijk het grafveldje van de Bentincklaan. Omdat de archeologische waarden niet ingepast konden worden, heeft tussen 22-30 juni 2015 een opgraving plaatsgevonden. De allesporenkaart  (Fig. 1) toont duidelijk aan dat de vindplaats een bijzonder hoge dichtheid aan sporen heeft. De noordkant is helaas flink vergraven tijdens de aanleg van het riool en andere kabels en leidingen. De uitwerking van de sporen en vondsten is nog niet klaar, vandaar dat hier slechts een beschrijving op hoofdlijnen mogelijk is. De sporen zijn in te delen in verschillende categorieën: greppels, paalsporen en kuilen. De vele paalkuilen laten zien dat er verschillende (overlappende) huisplattegronden zijn gevonden. Tijdens het veldwerk werden geen duidelijke gebouwplattegronden herkend, gezien de grote spoordichtheid, de vele oversnijdingen en de relatief kleine omvang van de werkputten. Een opvallende ‘structuur’ bestaat uit enkele halve kringgreppels die samen een cirkel vormen. Voorlopig wordt deze strcutuur als een hooimijt geïnterpreteerd. Bij veel paalkuilen is duidelijk te zien dat de paal in een later stadium is uitgegraven. Ook zijn veel oversnijdingen van verschillende sporen waargenomen, wat betekent dat er structuren in verschillende periodes op dezelfde plaats zijn gebouwd, herbouwd en ontmanteld. Aan de hand van de vorm, aard en de verspreiding van de verschillende sporen kan de vindplaats als volgt worden beschreven. In het westen hebben verschillende gebouwen en mogelijk een hooimijt gestaan. Ten oosten hiervan lopen enkele greppels of sloten, die wellicht de grens vormden van een erf. We denken dit omdat ten oosten van de greppel veel minder sporen zijn gevonden. Direct langs de greppel zijn verschillende kuilen gevonden. Deze zullen ook niet allemaal uit dezelfde periode stammen, maar één speciale kuil geeft wel een goed beeld wat op deze plaats is gebeurd. Het spoor zat helemaal vol met slakmateriaal. Slakken zijn het restproduct bij het smelten van ijzererts voor het winnen van ijzer. Deze vondst laat zien dat in dit deel van Leersum ijzer uit erts is gewonnen en dat het dus goed mogelijk is dat een van de gebouwen ten westen daarvan het huis van de smid was. We moeten dit spoor (ijzeroven) nog goed dateren, maar dergelijke sporen uit de (Vroege) Middeleeuwen zijn zeldzaam. De andere vondsten bestaan uit aardewerk, bouwmateriaal, bot en natuursteen. Het aardewerk vormt verreweg de grootste categorie vondsten. Het aardewerk dateert tussen de 8ste en de 15de eeuw. Dat betekent dat de vindplaats bijzonder lang in gebruik is geweest. Het is echter nog niet duidelijk of de locatie de hele periode in gebruik is geweest of periodiek ook is verlaten. Zodra het materiaal beter is gedateerd en aan sporen is gerelateerd, zal dat inzichtelijk worden.

Axel Muller, ADC ArcheoProjecten

Fig 1:  Allesporenkaart