Uit de bodem van het Sticht

Utrecht is niet alleen het ruimtelijk centrum van Nederland, het is ook het historische middelpunt. In het begin van de Middeleeuwen was de bisschop van Utrecht de machtigste man in Nederland, en het gebied dat hij bestuurde, het Sticht, een klein rijk binnen het grote Duitse rijk. Naast de vele historische bronnen over middeleeuws Utrecht zijn er veel vondsten die aanvullende gegevens bevatten over het leven van de adel, de geestelijkheid, de boeren en de burgerij.

Een schone schelp

In 2017 kwam bij archeologisch onderzoek in Maarssen een schelp tevoorschijn waarvan je gelijk denkt, komt die hier uit de buurt? Om de oorsprong van de schelp te begrijpen is het goed om iets te weten over waar hij werd gevonden. Vanaf de 17^e eeuw was de Vecht tussen Utrecht en Amsterdam een populaire plek voor rijke handelaren om een buitenplaats in te richten. Eén zo’n buitenplaats was Huis Ter Maar, en de schelpen zijn gevonden op de plek waar dat landgoed zich vroeger bevond. Bij een buitenplaats hoorde behalve een imposant landhuis ook een minstens zo indrukwekkende tuin. Zo’n tuin bestond natuurlijk uit beplanting, maar ook allerhande lanen, waterpartijen en gebouwen. De gebouwen konden bijvoorbeeld bestaan uit een orangerie of een thee-, jacht- of koetshuis. Een andere groep gebouwen wordt gevormd door zogenaamde folly’s, die voornamelijk ter decoratie werden geplaatst. Folly’s kunnen allerlei vormen aannemen en in de 17^e en 18^e eeuw was de schelpengrot een geliefde soort. Dit waren paviljoenen waarvan de wanden (en soms ook plafond en vloer) bekleed werden met in allerlei motieven en voorstellingen gelegde schelpen. We kunnen vrij zeker zijn dat de afgebeelde schelp in zo’n schelpengrot was aangebracht, omdat op een vergelijkbare schelp dat erbij werd gevonden aan één zijde een laag mortel zat. Daarnaast is op een gravure van Huis Ter Maar uit 1740 een dergelijk paviljoen aangegeven. De schelp in kwestie (v10) is een roze vleugelhoorn (Strombus gigas) die ook wel grote kroonslak wordt genoemd. Zulke schelpen komen voor aan de zuidkust van de Verenigde Staten, het Caribische gebied en de noordkust van Zuid-Amerika. De herkomst houdt ongetwijfeld op één of andere manier verband met koloniale activiteiten in die gebieden tijdens de 17^e en 18^e eeuw. Activiteiten waar in ieder geval een deel van de handelaren met buitenplaatsen langs de Vecht van geprofiteerd zullen hebben.