Vóór het Jaar Nul

De oudste vondsten Provincie Utrecht komen uit zandgroeven. Het zijn bijna onherkenbare werktuigen van vuursteen,  meer dan 200.000 jaar oud. Vanaf ongeveer 11.000 jaar geleden zal het gebied geregeld zijn bezocht door groepjes jagers, en vanaf zo’n 6000 jaar geleden richtten de mensen vaste woonplaatsen in, waar ze graan verbouwden en vee hielden. Uit deze vroegste, prehistorische bewoningsperiode zijn allerlei fascinerende vondsten bewaard gebleven. Ze vertellen ons iets uit een tijd waarover niets is opgeschreven, en hun verhaal is daardoor  uniek.

Ijstijdreus

Mammoet’ is in veel talen, ook de onze, een voorvoegsel dat `enorm groot’ betekent. Het dier waarvan de naam is afgeleid, was inderdaad aan de maat. De wolharige mammoet was ongeveer even groot als de tegenwoordige Indische olifant. Daarmee was de mammoet het grootste landdier dat ooit in onze streken rondliep.

Dat rondlopen deed de mammoet in de ijstijden, de lange, koude perioden waarin `Nederland’ meestal onbewoonbaar was. Het dier leefde in kuddes op de poolsteppes die toen het land bedekten. Waarschijnlijk is de opwarming van het noordelijk halfrond aan het einde van de laatste ijstijd, zo’n 14.500 jaar geleden, de soort fataal geworden. De moderne mensen die toen dit gebied binnentrokken, hebben de mammoet waarschijnlijk niet meer meegemaakt. In Siberië hield de steppereus het nog duizenden jaren langer uit. Zijn tegenwoordige naam is ook afgeleid van een woord uit een Siberische taal: marmont, dat `aardworm’ betekent. 

De Nederlandse bodem heeft veel resten van mammoeten prijsgegeven. Een belangrijke vindplaats is het Noordzeebekken, dat in de ijstijden een droog liggende vlakte was. Maar ook uit diepe lagen op het vasteland komen regelmatig botten naar boven. Ze komen bij zandwinning aan het licht, en zo is ook deze resten gevonden. Al is het geen archeologisch voorwerp (want niet door mensenhand gemaakt), als oeroud restant van een ver verleden berust het wel in het depot van de provincie.