Huis en Haard

Vóór karton en plastic waren houten tonnen een veelgebruikt verpakkingsmateriaal voor goederen die vervoerd en bewaard moesten worden. We kennen ze al vanaf de Romeinse tijd toen tonnen onder andere werden gebruikt voor het transporteren van wijn. Doordat de herkomst van het hout vaak bepaald kan worden is het mogelijk om na te gaan waar een ton vandaan komt en dus iets te zeggen over handelsstromen in het verleden. Nadat hij zijn reis had gemaakt en de inhoud was verslonden kon de ton vervolgens prima voor andere doeleinden worden gebruikt, bijvoorbeeld als belijning van een waterput. Het is in die context dat archeologen ze meestal terugvinden.

Over leeuwen en manen

Een ingegraven eikenhouten ton die bij opgravingen in het centrum van IJsselstein is gevonden leverde op de bodem een bijzondere ontdekking op. De delen die de boven- en onderkant van een ton dichtmaken worden de maanplank genoemd. De resterende maanplank van de IJsselsteinse ton had een verrassing in petto. Er was namelijk een witte schildering aanwezig van een klimmende leeuw. Nauwkeurig onderzoek heeft uitgewezen dat de witte leeuw in werkelijkheid ooit rood was en dat nu alleen de grondlaag is bewaard. Een rode leeuw was en is een vrij gebruikelijk embleem voor brouwers en stokers, herbergen en cafés. Eikenhouten tonnen zijn erg geschikt voor het opslaan van alcoholische dranken, omdat het hout een prettig aroma aan de drank afgeeft. Het ligt dus voor de hand dat de ton van oorsprong is gebruikt voor het houden van drank, maar we weten niet of dit bijvoorbeeld bier, wijn of whisky is geweest. We weten wel waar het hout waarschijnlijk vandaan kwam. De duigen zijn gemaakt van Amerikaanse witte eik, een soort die weinig voorkomt in Europa, wat waarschijnlijk betekent dat het hout een Amerikaanse oorsprong heeft. Het is niet duidelijk of de ton daar ook gemaakt is. Dendrochronologisch onderzoek laat zien dat het hout is gezaagd van een boom gekapt ná 1877. De vondstomstandigheden duiden erop dat de ton in een huishouden in IJsselstein is hergebruikt als een schrobputje. Zo’n putje was ingegraven in de hoek van de kamer met de opening gelijk aan het vloerniveau. Het werd gebruikt om sopwater in te laten lopen en afval in te vegen.