Leger & Soldaten

Een soldaat sjouwt tientallen grotere en soms honderden kleinere dingen met zich mee om te kunnen bivakkeren, marcheren en vechten. Een legereenheid telt honderden of duizenden van zulke soldaten. Als zo’n eenheid langere tijd ergens verblijft, worden er dan ook veel dingen verloren, vergeten of weggegooid. Zulke plekken kunnen dan ook belangrijke archeologische vindplaatsen zijn, uit welke periode ze ook dateren.

Geen brand in de tent

Hoewel er maar weinig pijprokers in Nederland meer zijn en het roken van tabak in het algemeen in een kwaad daglicht is komen te staan, is het roken van een pijp in 2015 bestempeld als `immaterieel cultureel erfgoed’. In historisch opzicht is dat zeker verdedigbaar. Tot de introductie van de sigaar, begin 19^de eeuw, en de sigaret, begin 20^ste eeuw, was de pijp het enige rookmedium in Nederland. Er werd dankbaar gebruik van gemaakt. Talloze koppen van kleipijpen die overal worden opgegraven of los worden gevonden, getuigen van de rookzucht van de bevolking. Zeker arme en/of hardwerkende mensen rookten graag en veel. Ze bestreden er gevoelens van honger, stress en verveling mee.

Stress en verveling waren kenmerkend voor het soldatenleven, en pijpenkoppen worden dan ook veel gevonden op de terrein van vroegere kazernes en legerkampen. Uit het vroeg-negentiende-eeuwse Franse legerkamp bij Austerlitz is deze `vonkenvanger’ afkomstig, een doorboorde dop van dun messing die op een pijpenkop kon worden geschoven. Zo werden schroeiplekken op kleding door rondvliegende stukjes gloeiende tabak voorkomen. In een dichtbevolkt legerkamp vol strozakken en buskruit konden de gevolgen ernstiger zijn. Doordat de onderrand rondom is ingeknipt, kon de vonkenvanger op koppen van verschillende diameter worden geplaatst.