Bunnik, Odijk, Het Burgje en de Vinkenburg
Op de plek van nieuwbouwproject Buurtschap Het Burgje aan de westkant van Odijk zijn in 2017 en 2019 twee voormalige hofstedes opgegraven.
Dat de boerderij Het Burgje een lange geschiedenis heeft, was al duidelijk voor aanvang van het archeologisch onderzoek. Een historische bron vermeldt in 1288 een boerderij met de naam Terborch en de archeologische opgraving bevestigt dat het eerste gebruik van Het Burgje als boerderij dateert uit het eind van de 13e eeuw. Even ten noorden van Het Burgje zijn resten gevonden van een andere historisch vermelde hofstede, De Vinkenburg. Ook hier dateren de oudste sporen uit de 13e eeuw. Toen is een grachtensysteem aangelegd met daarbinnen een aantal hooibergen en waarschijnlijk ook een stenen woontoren. Hoewel er geen fundamenten van de woontoren zijn gevonden, wordt de plek waar deze stond verraden door de aanwezigheid van een zeven meter brede, cirkelvormige gracht waarin ook resten van een ophaalbrug zijn gevonden. Omstreeks 1400 is ook rond Het Burgje een gracht gegraven en gedurende twee eeuwen is die van tijd tot tijd gebruikt om afval in te gooien. Dat levert mooie archeologische vondsten op, waaronder een aantal (bijna) complete potten. Daarnaast zorgden de goede bewaaromstandigheden in de vulling van de gracht ervoor dat ook houten en leren voorwerpen zijn gevonden.
De woontoren op De Vinkenburg is in de 16e eeuw afgebroken en rond dezelfde tijd zijn de grachten gedempt. Maar dat betekende niet het einde van de bewoning. Een klein bakstenen gebouw, een waterput, delen van bestrating en bijbehorende vondsten maken duidelijk dat het erf tot ongeveer 1650 in gebruik is gebleven. Uit de periode daarna tot aan het heden zijn er geen archeologische sporen van bewoning of andere activiteiten op deze plek. Ook de grachten van Het Burgje werden in de 16e eeuw dichtgegooid. Daarna is, omstreeks 1600, de nu nog aanwezige stenen kamer gebouwd met aansluitend de boerderij. In de volgende eeuwen is het erf een aantal keer opnieuw ingericht tot het in deze eeuw een bestemming kreeg als woonwijk.
Wie de historische bewoners waren van de twee hofsteden en wat hun sociale positie was, is niet helemaal duidelijk. De grachten, woontoren en stenen kamer wijzen op adellijke eigenaren, maar de meeste vondsten zijn niet uitzonderlijk rijk of opvallend en hebben eerder te maken met het boerenbedrijf en aanverwante nijverheden. De vondsten geven een idee van wat er door de tijd heen gebeurde op de boerderijen. In de eerste eeuwen (in de middeleeuwen) ligt de nadruk op de productie van melk, boter en kaas. De vondst van een aardewerken slachtbak en botten met slachtsporen bij Het Burgje tonen aan dat het vee ook deels voor het vlees werd gehouden. Zuivelproductie blijft daarna altijd belangrijk, maar plantenresten die gevonden zijn maken duidelijk dat later ook groente en fruit is verbouwd. De resten van houten werkbanken die in een gracht zijn gevonden, wijzen erop dat er waarschijnlijk ook ambachten als leer- en houtbewerking werden beoefend door de bewoners.
Al met al geven de onderzoeken bij Het Burgje en de Vinkenburg een mooi inkijkje in ruim 800 jaar boeren. Samen met het tussengelegen Romeinse en vroegmiddeleeuwse grafveld heeft de nieuwbouwlocatie Buurtschap Het Burgje in Odijk een rijke geschiedenis.
Bronnen:
Feijst, L.M.B. van der en J. Loopik (reds.), 2020: Odijk, Vinkenburgweg, gemeente Bunnik. Sporen van een langdurig gebruikt grafveld uit de Romeinse tijd en Vroege Middeleeuwen en hofstede Vinkenburg uit de Late Middeleeuwen, ADC Rapport 5055, Amersfoort.
H. van Engeldorp Gastelaars, 2021: Erf Onderzocht. ‘Het Burgje’ te Odijk. Een inventariserend veldonderzoek in de vorm van proefsleuven, een archeologische begeleiding & opgraving en een bouwhistorische inventarisatie. Gemeente Bunnik, ADC Rapport 5455, Amesrfoort.
